درمان فوری سنگ کلیه چیست؟(آزمایش تشخیص سنگ کلیه در مجهزترین آزمایشگاه تهران)

سنگ های کلیه (Kidney stones) رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی و نمک تشکیل شده اند و در داخل کلیه شما تشکیل می شوند.
رژیم غذایی، اضافه وزن بدن، برخی از شرایط پزشکی و برخی مکمل ها و داروها از جمله علل متعدد سنگ کلیه هستند. سنگ کلیه می تواند هر بخشی از دستگاه ادراری شما را تحت تأثیر قرار دهد – از کلیه ها گرفته تا مثانه. اغلب زمانی که ادرار غلیظ می شود، سنگ ایجاد می شود و به مواد معدنی اجازه می دهد تا متبلور شوند و به هم بچسبند.
دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد، اما اگر سنگ ها به موقع تشخیص داده شوند، معمولاً آسیب دائمی ایجاد نمی کنند. بسته به شرایطتان، ممکن است برای دفع سنگ کلیه به چیزی جز مصرف داروهای مسکن و نوشیدن آب زیاد نیاز نداشته باشید. در موارد دیگر – به عنوان مثال، اگر سنگ ها در دستگاه ادراری قرار بگیرند، با عفونت ادراری همراه هستند یا باعث ایجاد عوارض می شوند – ممکن است نیاز به جراحی باشد.
در صورت افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه، پزشک ممکن است درمان پیشگیرانه ای را برای کاهش خطر ابتلا به سنگ های کلیوی مکرر توصیه کند. این مقاله که در مورد سنگ کلیه، علائم، علل و درمان آن می باشد، توسط همکاران ما در مجهزترین آزمایشگاه تهران تهیه شده است. 

علائم سنگ کلیه چیست؟

سنگ کلیه معمولاً تا زمانی که در داخل کلیه حرکت نکند یا به یکی از حالب ها نرود علائمی ایجاد نمی کند. حالب ها لوله هایی هستند که کلیه ها و مثانه را به هم متصل می کنند.
اگر سنگ کلیه در حالب ها گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کند و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود که می تواند بسیار دردناک باشد. در آن مرحله، ممکن است این علائم را تجربه کنید:
درد شدید در پهلو و پشت، زیر دنده ها
دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می رسد
دردی که به صورت موج می آید و شدت آن در نوسان است
درد یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن
سایر علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
ادرار کدر یا بدبو
نیاز مداوم به ادرار کردن، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا ادرار کردن در مقادیر کم
تهوع و استفراغ
تب و لرز در صورت وجود عفونت
درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است تغییر کند – به عنوان مثال، به مکان دیگری منتقل شود یا شدت آن افزایش یابد – همانطور که سنگ در دستگاه ادراری شما حرکت می کند.

علل سنگ کلیه چیست؟

اگرچه عوامل متعددی ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند ولی سنگ کلیه اغلب علت مشخصی ندارد.

سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که ادرار شما حاوی مواد تشکیل دهنده کریستال – مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک – بیشتر از مایع موجود در ادرار باشد که می تواند رقیق شود. در عین حال، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که از چسبیدن کریستال ها به یکدیگر جلوگیری می کند و محیطی ایده آل برای تشکیل سنگ کلیه ایجاد می کند.

انواع سنگ کلیه

دانستن نوع سنگ کلیه شما به تعیین علت آن کمک می کند و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه بیشتر ارائه دهد. در صورت امکان، سعی کنید در صورت دفع، سنگ کلیه خود را نجات دهید تا بتوانید آن را برای تجزیه و تحلیل نزد پزشک خود بیاورید.
انواع سنگ کلیه عبارتند از:
سنگ های کلسیمی . بیشتر سنگ‌های کلیه، سنگ‌های کلسیمی هستند که معمولاً به شکل اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده ای است که روزانه توسط کبد ساخته می شود یا از رژیم غذایی شما جذب می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات دارای محتوای اگزالات بالایی هستند.
نوع رژیم غذایی، دوزهای بالای ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات را در ادرار افزایش دهند.
سنگ های کلسیمی ممکن است به شکل فسفات کلسیم نیز ایجاد شوند. این نوع سنگ در شرایط متابولیک، مانند اسیدوز توبولار کلیوی، بیشتر دیده می شود. همچنین ممکن است با داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا تشنج استفاده می شوند، مانند توپیرامات (Topamax، Trokendi XR، Qudexy XR) مرتبط باشد.

سنگ های استروویت . سنگ های استروویت در پاسخ به عفونت دستگاه ادراری تشکیل می شوند. این سنگ ها می توانند به سرعت رشد کرده و بسیار بزرگ شوند، گاهی اوقات با علائم کمی یا هشدار کمی.
سنگ های اسید اوریک . سنگ‌های اسید اوریک می‌توانند در افرادی که به دلیل اسهال مزمن یا سوء جذب مایعات زیادی از دست می‌دهند، افرادی که از رژیم غذایی پر پروتئین استفاده می‌کنند و افراد مبتلا به دیابت یا سندرم متابولیک تشکیل شوند. برخی عوامل ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.
سنگ سیستین . این سنگ ها در افراد مبتلا به یک اختلال ارثی به نام سیستینوری تشکیل می شوند که باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی اسید آمینه خاص را دفع کنند.

عوامل خطر سنگ کلیه چیست؟

عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند عبارتند از:
سابقه خانوادگی یا شخصی. اگر فردی در خانواده شما سنگ کلیه داشته است، احتمال ابتلا به سنگ نیز در شما بیشتر است. اگر قبلاً یک یا چند سنگ کلیه داشته اید، در معرض خطر ابتلا به سنگ دیگر هستید.
کم آبی بدن. ننوشیدن آب کافی در روز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنند و کسانی که زیاد عرق می کنند ممکن است بیشتر از دیگران در معرض خطر باشند.
رژیم های غذایی خاص. خوردن رژیم غذایی سرشار از پروتئین، سدیم (نمک) و قند ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این امر به ویژه در مورد رژیم غذایی با سدیم بالا صادق است. نمک زیاد در رژیم غذایی میزان کلسیمی را که کلیه ها باید فیلتر کنند افزایش می دهد و خطر ابتلا به سنگ کلیه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.
چاقی. شاخص توده بدنی بالا (BMI)، اندازه دور کمر بزرگ و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.
بیماری های گوارشی و جراحی. جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می‌تواند باعث تغییراتی در فرآیند گوارش شود که بر جذب کلسیم و آب شما تأثیر می‌گذارد و مقدار مواد سنگ‌ساز را در ادرار افزایش می‌دهد.
سایر شرایط پزشکی مانند اسیدوز توبولار کلیه، سیستینوری، هیپرپاراتیروئیدیسم و عفونت های مکرر دستگاه ادراری نیز می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
برخی از مکمل ها و داروها، مانند ویتامین C، مکمل های غذایی، ملین ها (در صورت استفاده بیش از حد)، آنتی اسیدهای مبتنی بر کلسیم، و داروهای خاصی که برای درمان میگرن یا افسردگی استفاده می شوند، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

چگونه سنگ کلیه را تشخیص دهیم؟

اگر پزشک شما مشکوک به سنگ کلیه باشد، آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی زیر را درمجهزترین آزمایشگاه شهر تهران، برای شما درخواست می کند:
آزمایش خون. آزمایش خون ممکن است کلسیم یا اسید اوریک بیش از حد در خون شما را نشان دهد. نتایج آزمایش خون در مجهزترین آزمایشگاه تهران، به نظارت بر سلامت کلیه‌های شما کمک می‌کند و ممکن است پزشک شما را وادار به بررسی سایر شرایط پزشکی کند.
آزمایش ادرار. آزمایش جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته ممکن است نشان دهد که شما مواد معدنی سنگ ‌ساز بیش از حد یا مواد جلوگیری کننده از سنگ دفع می‌کنید. برای این آزمایش در مجهزترین آزمایشگاه شهر تهران، پزشک ممکن است از شما درخواست کند که دو بار ادرار را در دو روز متوالی انجام دهید.
تصویربرداری. آزمایشات تصویربرداری ممکن است سنگ کلیه را در دستگاه ادراری شما نشان دهد. توموگرافی کامپیوتری با سرعت بالا یا انرژی دوگانه (CT) ممکن است حتی سنگ های ریز را نشان دهد. اشعه ایکس ساده شکم کمتر مورد استفاده قرار می گیرد زیرا این نوع آزمایش تصویربرداری می تواند سنگ های کوچک کلیه را از بین ببرد.
سونوگرافی، یک آزمایش غیر تهاجمی که سریع و آسان انجام می شود، یکی دیگر از گزینه های تصویربرداری برای تشخیص سنگ کلیه است.
تجزیه و تحلیل سنگ های عبور داده شده. ممکن است از شما خواسته شود که از یک صافی ادرار کنید تا سنگ هایی را که دفع می کنید، بگیرید. تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی در مجهزترین آزمایشگاه تهران، ساختار سنگ کلیه شما را نشان می دهد. پزشک شما از این اطلاعات برای تعیین علت ایجاد سنگ کلیه و ایجاد برنامه ای برای جلوگیری از سنگ کلیه بیشتر استفاده می کند.

چگونه سنگ کلیه را درمان کنیم؟

درمان سنگ کلیه بسته به نوع سنگ و علت آن متفاوت است.
سنگ های کوچک با حداقل علائم
بیشتر سنگ های کلیه کوچک نیازی به درمان تهاجمی ندارند. ممکن است بتوانید با روش های زیر از کنار یک سنگ کوچک عبور کنید:
آب آشامیدنی. نوشیدن ۲ تا ۳ لیتر (۱٫۸ تا ۳٫۶ لیتر) در روز ادرار شما را رقیق نگه می دارد و ممکن است از تشکیل سنگ جلوگیری کند. مگر اینکه پزشک خلاف این را به شما بگوید، مایعات کافی بنوشید – به طور ایده آل بیشتر آب – برای تولید ادرار شفاف یا تقریباً شفاف.
مسکن ها. عبور یک سنگ کوچک می تواند باعث ناراحتی شود. برای تسکین درد خفیف، پزشک ممکن است مسکن هایی مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) را توصیه کند.
درمان پزشکی. پزشک شما ممکن است دارویی برای دفع سنگ کلیه به شما بدهد. این نوع دارو که به عنوان مسدود کننده آلفا شناخته می شود، ماهیچه های حالب را شل می کند و به شما کمک می کند سنگ کلیه را سریعتر و با درد کمتری دفع کنید. نمونه هایی از مسدود کننده های آلفا عبارتند از تامسولوسین (Flomax) و ترکیب دارویی دوتاستراید و تامسولوسین (Jalyn).
سنگ های بزرگ و آنهایی که علائم ایجاد می کنند
سنگ‌های کلیه که خیلی بزرگ هستند و به خودی خود دفع نمی‌شوند یا باعث خونریزی، آسیب کلیه یا عفونت‌های مجاری ادراری می‌شوند ممکن است نیاز به درمان گسترده‌تری داشته باشند. رویکرد برخورد با این نوع سنگها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ ها. برای برخی از سنگ‌های کلیه – بسته به اندازه و محل – پزشک شما ممکن است روشی به نام سنگ‌ شکنی با موج شوک خارج از بدن (ESWL) را توصیه کند.
ESWL از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاشات قوی (امواج ضربه ای) استفاده می کند که سنگ ها را به قطعات ریز می شکند که می توانند از طریق ادرار شما دفع شوند. این روش حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد و می تواند باعث درد متوسط شود، بنابراین ممکن است تحت آرامبخشی یا بیهوشی خفیف باشید تا راحت باشید.
ESWL می تواند باعث خون در ادرار، کبودی در پشت یا شکم، خونریزی در اطراف کلیه و سایر اندام های مجاور و ناراحتی در هنگام عبور قطعات سنگ از مجرای ادراری شود.
جراحی برای برداشتن سنگ های بسیار بزرگ در کلیه. روشی به نام نفرولیتوتومی از راه پوست (nef-row-lih-THOT-uh-me) شامل برداشتن سنگ کلیه با استفاده از تلسکوپ‌های کوچک و ابزارهایی است که از طریق یک برش کوچک در پشت شما وارد می‌شود.
در حین جراحی بیهوشی عمومی دریافت خواهید کرد و تا زمان بهبودی یک تا دو روز در بیمارستان خواهید بود. اگر ESWL ناموفق باشد، پزشک ممکن است این جراحی را توصیه کند.
استفاده از اسکوپ برای حذف سنگ. برای برداشتن سنگ کوچکتر در حالب یا کلیه، پزشک ممکن است یک لوله نازک با نور (یورتروسکوپ) مجهز به دوربین را از طریق مجرای ادرار و مثانه به حالب شما عبور دهد.
هنگامی که سنگ پیدا شد، ابزارهای ویژه می توانند سنگ را به دام بیاندازند یا آن را به قطعاتی تقسیم کنند که در ادرار شما دفع شود. سپس پزشک ممکن است یک لوله کوچک (استنت) در حالب قرار دهد تا تورم را تسکین دهد و بهبودی را بهبود بخشد. ممکن است در طول این عمل نیاز به بیهوشی عمومی یا موضعی داشته باشید.
جراحی غده پاراتیروئید. برخی از سنگ های فسفات کلسیمی ناشی از فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید هستند که در چهار گوشه غده تیروئید، درست زیر سیب آدم قرار دارند. هنگامی که این غدد بیش از حد هورمون پاراتیروئید تولید می کنند (هیپرپاراتیروئیدیسم)، سطح کلسیم شما می تواند بسیار بالا رود و در نتیجه ممکن است سنگ کلیه ایجاد شود.
هیپرپاراتیروئیدیسم گاهی اوقات زمانی اتفاق می افتد که یک تومور کوچک و خوش خیم در یکی از غدد پاراتیروئید شما شکل می گیرد یا به بیماری دیگری مبتلا می شوید که باعث می شود این غدد هورمون پاراتیروئید بیشتری تولید کنند. برداشتن رشد از غده، تشکیل سنگ کلیه را متوقف می کند. یا ممکن است پزشک شما درمان بیماری را توصیه کند که باعث تولید بیش از حد هورمون غده پاراتیروئید می شود.

چگونه از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از سنگ کلیه ممکن است شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و داروها باشد.
تغییر سبک زندگی
ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهید اگر:

در طول روز آب بنوشید. برای افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، پزشکان معمولاً نوشیدن مایعات کافی برای دفع ۲٫۱ لیتر (۲ لیتر) ادرار در روز را توصیه می کنند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که خروجی ادرار خود را اندازه گیری کنید تا مطمئن شوید که آب کافی می نوشید.
اگر در آب و هوای گرم و خشک زندگی می کنید یا به طور مکرر ورزش می کنید، ممکن است نیاز به نوشیدن آب بیشتر برای تولید ادرار کافی داشته باشید. اگر ادرار شما روشن و شفاف است، احتمالاً آب کافی می نوشید.
از غذاهای غنی از اگزالات کمتر استفاده کنید. اگر تمایل به تشکیل سنگ های اگزالات کلسیمی دارید، ممکن است پزشکتان محدود کردن غذاهای غنی از اگزالات را توصیه کند. این غذا ها عبارتند از ریواس، چغندر، بامیه، اسفناج، چغندر سوئیسی، سیب زمینی شیرین، آجیل، چای، شکلات، فلفل سیاه و محصولات سویا.
رژیم غذایی کم نمک و پروتئین حیوانی را انتخاب کنید. مقدار نمک مصرفی خود را کاهش دهید و از منابع پروتئینی غیر حیوانی مانند حبوبات استفاده کنید.
به خوردن غذاهای غنی از کلسیم ادامه دهید، اما در مصرف مکمل های کلسیم احتیاط کنید. کلسیم موجود در غذا تاثیری بر خطر ابتلا به سنگ کلیه ندارد. به خوردن غذاهای غنی از کلسیم ادامه دهید مگر اینکه پزشکتان توصیه کند، در غیر این صورت
قبل از مصرف مکمل های کلسیم از پزشک خود سوال کنید، زیرا این مکمل ها با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط هستند. ممکن است با مصرف مکمل ها همراه با وعده های غذایی، این خطر را کاهش دهید. رژیم های غذایی کم کلسیم می توانند تشکیل سنگ کلیه را در برخی افراد افزایش دهند.
از پزشک خود بخواهید که شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد که می تواند به شما در ایجاد یک برنامه غذایی کمک کند که خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهد.

داروهای موثر برای پیشگیری و درمان سنگ کلیه

داروها می توانند میزان مواد معدنی و املاح در ادرار را کنترل کنند و ممکن است در افرادی که انواع خاصی از سنگ ها را تشکیل می دهند مفید باشند. نوع دارویی که پزشک شما تجویز می کند به نوع سنگ کلیه شما بستگی دارد. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
سنگ های کلسیمی. برای کمک به جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیمی، پزشک ممکن است یک دیورتیک تیازیدی یا یک داروی حاوی فسفات تجویز کند.
سنگ های اسید اوریک. پزشک ممکن است آلوپورینول (زیلوپریم، آلوپریم) را برای کاهش سطح اسید اوریک در خون و ادرار و دارویی برای قلیایی نگه داشتن ادرار تجویز کند. در برخی موارد، آلوپورینول و یک عامل قلیایی ممکن است سنگ های اسید اوریک را حل کنند.
سنگ های استروویت. برای جلوگیری از تشکیل سنگ‌های استروویت، پزشک ممکن است راهکارهایی را برای عاری نگه داشتن ادرار از باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند توصیه کند، از جمله نوشیدن مایعات برای حفظ جریان خوب ادرار و دفع مکرر ادرار. در موارد نادر، استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها در دوزهای کوچک یا متناوب ممکن است به دستیابی به این هدف کمک کند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است قبل و برای مدتی بعد از جراحی آنتی بیوتیک را برای درمان سنگ کلیه توصیه کند.
سنگ سیستین. در کنار پیشنهاد رژیم غذایی کم نمک و پروتئین، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که مایعات بیشتری بنوشید تا ادرار بسیار بیشتری تولید کنید. اگر این به تنهایی کمکی نکرد، پزشک ممکن است دارویی را نیز تجویز کند که حلالیت سیستین را در ادرار افزایش می دهد.